Walery Goetel

Walery Goetel
Nazwisko	Goetel
Imię / imiona	Walery
Tytuły / stanowiska	Prof. zw. dr hab.
Tytuły honorowe AGH	Doktor Honoris Causa AGH
Data urodzenia	14 kwietnia 1889
Miejsce urodzenia	Sucha Beskidzka
Data śmierci	6 listopada 1972
Miejsce śmierci	Kraków
Dyscyplina/specjalności	geologia regionalna, geologia mezozoiku, stratygrafia, mineralogia ogólna, naukowe podstawy ochrony przyrody
Pełnione funkcje	Rektor AG (1939–1945–1951)
Wydział	Wydział Geologiczno-Poszukiwawczy
Rok przyznania doktoratu h.c. AGH	1960
Powód przyznania doktoratu h.c. AGH	za szczególne zasługi dla rozwoju nauki, kultury i gospodarki narodowej
Odznaczenia i nagrody	Kawaler Krzyża Komandorskiego Orderu Polonia Restituta, Kawaler Krzyża Komandorskiego z Gwiazdą Orderu Polonia Restituta, Złoty Krzyż Zasługi
Funkcje Gdzie od do Dziekan Wydział Górniczy 1930 1934 Prorektor AG 1937 1939 Rektor AG 1939 1950

Prof. zw. dr hab. Walery Goetel (1889–1972)

Dyscyplina/specjalności: geologia regionalna, geologia mezozoiku, stratygrafia, mineralogia ogólna, naukowe podstawy ochrony przyrody

Nota biograficzna

Urodził się 14 kwietnia 1889 roku w Suchej (dziś Sucha Beskidzka). Zmarł 6 listopada 1972 roku w Krakowie i tam też pochowany w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Rakowickim.

Studia geologiczne i paleontologiczne w UJ. Dr filozofii Uniwersytetu w Wiedniu, docent geologii UJ (1918), dr nauk geologicznych AGH (1950).

Początkowo pracownik UJ. Tutaj habilitował się w 1918 roku. W latach 1917–1939 prowadził wykłady z geologii tektonicznej, stratygrafii i geologii ziem polskich.

W Akademii Górniczej: prof. nadzw. (1920), kierownik Katedry Geologii Ogólnej i Paleontologii (1920–1925), kierownik Katedry Geologii Ogólnej (1925–1956), prof. zw. (1922), dziekan Wydziału Górniczego (1930–1934), prorektor AG 1937/1939, rektor AG 1939/1940 (5 lat w konspiracji-tajne nauczanie) i 1945-1951, kierownik Katedry Geologii na Wydziale Geologiczno-Poszukiwawczym (1956–1961). Prowadził wykłady z geologii gospodarczej, górniczej i ogólnej oraz paleontologii, a także z zakresu ochrony środowiska naturalnego człowieka i zasobów przyrody. Zorganizował na AGH zespół „Zagadnienia Ochrony Zasobów Przyrody i Zabezpieczenia Trwałości Użytkowania Surowców”, który miał ważne znaczenie w zakresie kształcenia specjalistów.

Zasługą jego jest sprawna organizacja konspiracyjna Akademii oraz wyjście z podziemia i stworzenie fundamentu pod rozwój wielowydziałowej Akademii Górniczo-Hutniczej, o szerokim profilu obejmującym całokształt zagadnień związanych z poszukiwaniem, eksploatacją i przeróbką kopalin użytecznych. Był inicjatorem wielkiej rozbudowy gmachów i urządzeń tej uczelni. Jako rektor AG doprowadził do powstania Wydziału Geologiczno-Mierniczego i Wydziału Geologiczno-Poszukiwawczego oraz do rozszerzenia nazwy uczelni do Akademii Górniczo-Hutniczej i nadania jej imienia Stanisława Staszica. Był jednym z organizatorów Akademickiego Związku Sportowego, a następnie jego wieloletnim opiekunem. Rozwinął również ożywioną działalność na polu organizacji turystyki górskiej.

Autor ponad 250 prac z zakresu stratygrafii, geologii regionalnej, tektoniki, mineralogii ogólnej, petrogenezy, naukowych podstaw ochrony roślin, publikowanych w kilku językach na łamach rozmaitych wydawnictw krajowych i zagranicznych. W swojej bardzo owocnej działalności naukowo-organizacyjnej był twórcą m.in. Tatrzańskiego i Pienińskiego Parku Narodowego, opracował „Plan 5-letni rozbudowy nauk geologiczno-poszukiwawczych w Polsce”. Opracował m.in. naukowe podstawy i zasady racjonalnej gospodarki zasobami geologicznymi i biologicznymi, przedstawił program i zakres nowej nauki o ochronie przyrody i jej zasobów, o przyrodniczych podstawach kształtowania środowiska naturalnego człowieka, wprowadził zaakceptowaną i używaną na całym świecie nazwę tej nauki — sozologia.

Członek korespondent Polskiej Akademii Nauk (1952), członek rzeczywisty PAN (1964), członek korespondent Union Internationale pour la Protection de la Nature w Brukseli i innych stowarzyszeń naukowych polskich i zagranicznych. Doktor honoris causa Akademii Górniczej w Ostrawie, AGH (1960) oraz Politechniki Krakowskiej.

Gmach Główny AGH A-0 nosi imię prof. Walerego Goetla.

Odznaczenia i nagrody

Kawaler Krzyża Komandorskiego Orderu Polonia Restituta, Kawaler Krzyża Komandorskiego z Gwiazdą Orderu Polonia Restituta, Złoty Krzyż Zasługi, Wielki Srebrny Medal Societe d' Aclimatation de France, Międzynarodowa Nagroda im. Tienhovena Uniwersytetu w Bonn, Nagroda Fundacji im. Jurzykowskiego, Krzyż Komandorski Francuskiej Legii Honorowej, Order Sztandaru Pracy Pracy I klasy, Komandoria Orderu Lwa Białego Czechosłowacji oraz inne odznaczenia krajowe i zagraniczne

Źródła do biogramu

Książki

• Banaś M.: Rys 25-letniej historii i działalności Szkoły Schrony i Inżynierii Środowiska im. Walerego Goetla w AGH. W: XXV lat Szkoły Ochrony i Inżynierii Środowiska im. Walerego Goetla. Kraków 2017, s. 5-43, [foto] (Monografia Szkoły Ochrony i Inżynierii Środowiska im. Walerego Goetla ; nr 3)
• Biogramy uczonych polskich : materiały o życiu i działalności członków AU w Krakowie, TNW, PAU, PAN. Cz. 7 : Nauki o Ziemi i górnicze A-Z. Oprac. A. Śródka. Wrocław 1992, s. 64-70, [foto]
• Bolewski A.: Moje życie - moja praca. Kraków 1996, 407, s. 101-102
• Chrząstowski P.: Walery Goetel - uczony zasłużony dla ludzi, nauki i ochrony przyrody. W: XXV lat Szkoły Ochrony i Inżynierii Środowiska im. Walerego Goetla. Kraków 2017, s. 45-84, [foto] (Monografia Szkoły Ochrony i Inżynierii Środowiska im. Walerego Goetla ; nr 3)
• Czy wiesz kto to jest? Pod red. S. Łozy. Warszawa 1938, s. 213
• Dobrowolski J. W.: Pokłosie prekursorskich inicjatyw Prof. W. Goetla jako wielka a niewykorzystana w pełni szansa. W: XXV lat Szkoły Ochrony i Inżynierii Środowiska im. Walerego Goetla. Kraków 2017, s. 107-123, [foto] (Monografia Szkoły Ochrony i Inżynierii Środowiska im. Walerego Goetla ; nr 3)
• Encyklopedia Krakowa. Kraków 2000, s. 249
• Filcek H.: Rektorskie opowiadania. Kraków 2005, s. 15-17, [foto]
• Informator Stowarzyszenia Wychowanków Akademii Górniczo-Hutniczej im. S. Staszica. Red. K. Norwicz. Kraków 1990, s. 44
• Katedra Mineralogii, Petrografii i Geochemii Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie 1919-2009. Red. T. Ratajczak, A. Skowroński, T. Szydłak. Kraków 2009, s. 44-46, [foto]
• Konieczna E.: Postaci AGH we wspomnieniach i anegdotach. Kraków 2008, s. 21-24, [foto]
• Konieczna E.: Ziemskie wędrówki : nauki o ziemi w Akademii Górniczo-Hutniczej. Kraków 2020, s. 103, 143, 145, 147-152, 154, [foto]
• Konieczna E.: Zawód: inżynier. Kraków 2014, s. 13, 42-43, 113, [foto]
• Księga wychowanków i wychowawców Akademii Górniczej w Krakowie (1919-1949). Oprac. J. Sulima-Samujłło. Kraków 1979, s. 50
• Manecki A.: Walery Goetel i pokłosie goetlowskiej sozologii i sozotechniki w Akademii Górniczo-Hutniczej. W: XXV lat Szkoły Ochrony i Inżynierii Środowiska im. Walerego Goetla. Kraków 2017, s. 85-99 (Monografia Szkoły Ochrony i Inżynierii Środowiska im. Walerego Goetla ; nr 3)
• Materiały Informacyjne [nr 4]. Komisja Propagandowa Komitetu Obchodu 50-lecia AGH. Kraków 1969, s. 97
• Materiały Informacyjne [nr 5]. Komisja Propagandowa Komitetu Obchodu 50-lecia AGH. Kraków 1969, s. 3
• Materiały Informacyjne [nr 5]. Komisja Propagandowa Komitetu Obchodu 50-lecia AGH. Kraków 1969, s. 4-13
• Non omnis moriar… : groby profesorów AGH Cmentarz Rakowicki. [Z. 1]. Oprac. H. Sieński. Kraków 2018, s. 25-26, [foto]
• Ochrona i inżynieria środowiska : zrównoważony rozwój. Red. L. Pawłowski. Kraków 2004, s. 9-16
• Paulo A.: Początki Naszej Szkoły. W: XXV lat Szkoły Ochrony i Inżynierii Środowiska im. Walerego Goetla. Kraków 2017, s. 101-105 (Monografia Szkoły Ochrony i Inżynierii Środowiska im. Walerego Goetla ; nr 3)
• Profesor Walery Goetel : geolog, dydaktyk, społecznik : (1889-1972). Oprac. L. Smyczyńska. Warszawa, 1985, 85, [2] s., [foto]
• Przyrowski Z.: Kto to był? : popularny słownik biograficzny. Warszawa 1996, s. 185
• Radwańska-Paryska Z., Paryski, W. H.: Wielka encyklopedia tatrzańska. Poronin 1995, s. 342-344, [foto]
• [Skład Osobowy Akademii Górniczej … 1920/21]. Kraków 1920, s. 3-4
• [Skład Osobowy Akademii Górniczej … 1921/22]. Kraków 1921, s. 4
• [Skład Osobowy Akademii Górniczej … 1921/22]. Kraków 1922, s. 5-6
• [Skład Osobowy Akademii Górniczej … 1929/30]. Kraków 1929, s. 15
• [Skład Osobowy Akademii Górniczej … 1930/31]. Kraków 1930, s. 14-15
• [Skład Osobowy Akademii Górniczej … 1931/32]. Kraków 1931, s. 15
• [Skład Osobowy Akademii Górniczej … 1932/33]. Kraków 1932, s. 22-23
• [Skład Osobowy Akademii Górniczej … 1933/34]. Kraków 1933, s. 22-23
• [Skład Osobowy Akademii Górniczej … 1935/36]. Kraków 1935, s. 22
• [Skład Osobowy Akademii Górniczej … 1936/37]. Kraków 1936, s. 24-25
• [Skład Osobowy Akademii Górniczej … 1937/38]. Kraków 1937, s. 23
• [Skład Osobowy Akademii Górniczej … 1938/39]. Kraków 1938, s. 26-27
• [Skład Osobowy Akademii Górniczej … 1946/47]. Kraków 1946, s. 11-12
• [Skład Osobowy Akademii Górniczej … 1947/48]. Kraków 1947, s. 4-5
• Słownik biograficzny techników polskich. Z. 17. Red. J. Piłatwoicz. Warszawa 2006, s. 50-52, [foto]
• Słownik polskich pionierów techniki. Pod red. B. Orłowskiego. Katowice 1986, s. 70-71
• Sylwetki zmarłych członków Oddziału Krakowskiego Polskiej Akademii Nauk. [Red. t. L. Starkel]. Kraków 2002, s. 37-40
• Sztaba K.: Problematyka ochrony środowiska naturalnego przed skutkami wykorzystywania naturalnych surowców mineralnych. W: XXV lat Szkoły Ochrony i Inżynierii Środowiska im. Walerego Goetla. Kraków 2017, s. 125-135 (Monografia Szkoły Ochrony i Inżynierii Środowiska im. Walerego Goetla ; nr 3)
• Śródka A.: Uczeni polscy XIX-XX stulecia. T. 1 : A-G. Warszawa 1994, s. 540-542, [foto]
• Wacławik J.: Kronika Wydziału Górniczego 1919-1999. Kraków 1999, s. 113
• Walery Goetel - rektor AG/AGH, geolog, sozolog, taternik. W: Manecki A.: Alfabet wspomnień o ludziach nauki i wydarzeniach lat minionych. Kraków 2015, s. 107-116
• Wielka Księga 85-lecia Akademii Górniczo-Hutniczej. [Oprac.] zespół aut. K. Pikoń (red. naczelny), A. Sokołowska (dyrektor projektu), K. Pikoń. Gliwice 2004, s. 97-98, [foto]
• Wójcik Z.: Walery Goetel : rektor trudnych czasów Akademii Górniczo-Hutniczej. Kraków 2009, 349, [70] s., [foto] [na s. 266-295 wykaz publikacji Walerego Goetla]
• Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska 1946-2016. Red. M. Manecki, E. Hycnar. Kraków 2016, s. 15, 36-37, 208, [foto]
• Z dziejów Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie w latach 1919-1967. Oprac. J. Sulima-Samujłło oraz zespół aut. Kraków 1970, s. 621 (Wydawnictwa Jubileuszowe 1919-1969)

Artykuły

• Alexandrowicz S. W.: Walery Goetel (1889-1972). Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego 1973, z. 4, s. 555-565
• Biuletyn Rektora [AGH] 1989, 15 grudnia, s. 2-3
• Bolewski A.: Mobilizacja sił naukowych i organizacyjnych przy powstawaniu oraz inauguracji Akademii Górniczej w Krakowie : z kart historii. Biuletyn Informacyjny Pracowników AGH 1994, nr 5, s. 5-6
• Bolewski A.: Rektor Walery Goetel 1889-1972. AGH Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica 1973, maj, s. 8-9, [foto]
• Bolewski A.: Rektorzy Akademii Górniczej w Krakowie. Biuletyn Informacyjny Pracowników AGH 1994, nr 5, s. 7-10, [foto]
• Bolewski A.: Walery Goetel : sylwetki naukowe członków PAN. Nauka Polska 1961, nr 2, s. 87-92, [foto]
• Dobrowolski J. W., Kościuszko K.: Szkoła Ochrony i Inżynierii Środowiska im. Walerego Goetla w okresie 2002/03-2004/2005. Biuletyn Informacyjny Pracowników AGH 2005, nr 142-143, s. 20, [foto]
• Goetel W.: Wspomnienia. Argumenty 1974, nr 25, s. 1, 10-11
• Goetel W.: Wspomnienia. Argumenty 1974, nr 26, s. 10-11
• Goetel W.: Wspomnienia. Argumenty 1974, nr 27, s. 10-11
• Goetel W.: Wspomnienia. Argumenty 1974, nr 28, s. 11
• Goetel W.: Wspomnienia. Argumenty 1974, nr 29, s. 10-11
• Goetel W: Z okupacyjnych wspomnień dotyczących szkolnictwa górniczego na terenie Krakowa. Zeszyty Naukowe AGH ; nr 261. [Seria] Górnictwo 1970, z. 25, s. 35-40
• Jahoda K.: Krakowscy Górnicy. Przegląd Górniczy 1990, T. 46, nr 5, s. 20-23
• Jahoda K.: Tatrzański Skansen im. Walerego Goetla : [życie i działalność prof. W. Goetla]. Przegląd Górniczy 1980, T. 36, nr 6, s. 319-324, [foto]
• Jahoda K.: Walery Goetel. Aura 1991, nr 4, s. 18-20
• Karwat B.: Walery Goetel - 115 rocznica urodzin. Biuletyn Informacyjny Pracowników AGH 2004, nr 134, s. 8, [foto]
• Kleczkowski A. S.: Walery Goetel (1889-1972). Technika Poszukiwań Geologicznych 1973, z. 45/46, s. 100
• Kleczkowski A. S. : Geolodzy dla dobra Akademii Górniczo-Hutniczej (do 1949 roku Akademii Górniczej). Biuletyn Informacyjny Pracowników AGH 2001, nr 96, s. 6-9
• Konieczna E.: Postaci AGH we wspomnieniach i anegdotach : prof. Walery Goetel. Miesiąc w Krakowie 2007, nr 1, s. 54-55
• Kostecki J.: Jubileusz prof. dr Walerego Goetla. Przegląd Geologiczny 1969, nr 10, s. 484-485
• Krygowski W.: Walery Goetel : 14. IV. 1889 - 6. XI. 1972. Wierchy 1972, s. 7-10
• Matl K.: Walery Goetel - Rektor AGH i wieloletni Przewodniczący Stowarzyszenia Wychowanków AGH. Vivat Akademia : AGH 2010, nr 5, s. 9-11, [foto]
• Matl K., Mitkowski S.: Walery Goetel, Rektor trudnych czasów AGH. Biuletyn AGH 2010, nr 26, s. 20-21, [foto]
• Palmrich A.: Walery Goetel - naukowiec, pedagog, działacz społeczny. Wiadomości Hutnicze 1969, nr 7-8, s. 282-283
• Poborski J.: Wspomnienia starego inżyniera górniczego : z dziejów Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie : ciąg dalszy. Biuletyn Informacyjny Pracowników AGH 1994, nr 12, s. 11-15
• Poczet Rektorów AGH : lata [1919-2013] : Walery Goetel (1889-1972), 1939/40-1944/45-1950/51. Biuletyn AGH 2013 wyd. spec. z okazji 100-lecia powołania Akademii Górniczej, s. 14, [foto]
• Profesor dr Walery Goetel. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 1972, nr 5/6, s. I-III + nienumerowana wkładka, [foto]
• Profesor dr Walery Goetel (1889-1972). Ochrona Przyrody 1975, R. 40, s. 7-10
• Profesor Walery Goetel. Ceramika Budowlana 1972, nr 11, s. 256 [nekr.]
• Pytko S.: Największe osiągnięcie naukowców AGH po II Wojnie Światowej : pamięci naszych Profesorów Geologów. Biuletyn Informacyjny Pracowników AGH 2005, nr 141, s. 18-20
• Rymont A.: Pionier sozologii : Walery Goetel (1889-1972) : geolog i ekolog. Dziennik Polski 2007, nr 40 (16 II 2007), s. 41, [foto]
• "Salamandra" - pamięci Kolegów Górników. Przegląd Górniczy 1986, T. 42, nr 11-12, s. 393
• Sieński H.: Członkowie Honorowi Stowarzyszenia Wychowanków AGH. Zasłużeni dla Akademii Górniczo-Hutniczej : tablice - pamięć wiecznie żywa - cz 14. Biuletyn AGH 2014, nr 78-79, s. 34-35
• Sieński H.: Profesor Walery Goetel : tablice - pamięć wiecznie żywa - część 14. Biuletyn AGH 2014, nr 80-81, s. 26-29, [foto]
• Skawina T.: Profesor Walery Goetel (1889-1972). Aura 2004, nr 9, s. 8
• Skawina T.: Walery Goetel (1889-1972). Aura 1973, nr 1, s. 9, [foto]
• Suliga I.: Nie samą nauką AGH żyje ... : rektor prof. Walery Goetel (1939-1945, 1945-1951). Vivat Akademia : AGH 2021, nr 23, s. 53, [foto]
• Trzy jubileusze profesora Walerego Goetla. Materiały Informacyjne 1969, nr 5, s. 3
• Walery Goetel. Las Polski 1973, nr 1, s. 19, [foto]
• Walery Goetel naukowiec, pedagog, działacz społeczny. Hutnik 1969, nr 7/8, s. 444
• Walery Goetel naukowiec, pedagog, działacz społeczny. Problemy Remontowe Hutnictwa 1969, nr 2, s. 61-62
• Wilk Z.: Uroczystość Jubileuszu Profesora dr. Walerego Goetla. Ochrona Terenów Górniczych 1969, nr 8, s. 35-36, [foto]
• Wilk Z.: Uroczystość jubileuszu Profesora dr Walerego Goetla [80-lecie urodzin, 60-lecie pracy naukowej, 50-lecie pracy w AGH]. Ochrona Terenów Górniczych 1976, nr 8, s. 35-36, [foto]
• Wójcik Z.: Walery Goetel 1889-1972. Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 1973, nr 2, s. 347-354
• Wspomnienie o Walerym Goetlu. Rudy i Metale Nieżelazne 1972, nr 11, s. 508
• Ze wspomnień o Walerym Goetlu. Przegląd Geologiczny 1973, nr 5, s. 237-241