Posąg Św. Barbary
Barbara po łacinie znaczy cudzoziemka, mieszkanka spoza Grecji. Legenda głosi, że Św. Barbara, córka bogatego człowieka, potajemnie przyjęła chrześcijaństwo i złożyła ślub dozgonnej czystości. Było to za panowania cesarza Maksymiana Galeriusza (305-311) w czasie najkrwawszych prześladowań chrześcijan. Ojciec obawiając się o swój majątek, pozycję i życie głodził ją w wieży swego zamku, a gdy to zawiodło oddał pod sąd, a wyrok skazujący Barbarę na ścięcie sam wykonał. Prawdopodobnie ta nietypowa śmierć z ręki własnego ojca rozsławiła Jej cześć. Św. Barbara jest patronką ludzi narażonych na nagłą i niespodziewaną śmierć, jak: górnicy, hutnicy, marynarze, żołnierze, kamieniarze, więźniowie itp.[1]
Patronami poszczególnych kopalń czy ośrodków górniczych byli różni święci: w Harcu - Św. Wolfgang i Andrzej, w Mansfeld - Św. Jerzy, w Salzburgu - Św. Rupert, w Czechach - Św. Mikołaj. Kult Św. Barbary w Polsce odnotowany został w pierwszej połowie XIV w. - w 1341 r. ufundowany został kościół szpitalny w Nysie. W literaturze staropolskiej (M. Rej) i w przysłowiach uwidacznia się Jej popularność, aczkolwiek występuje tam ona, jako patronka ludzi „wodnych” (flisaków, przewoźników i marynarzy). W drugiej połowie XVII wieku związek Św. Barbary z górnictwem był już dość szeroko rozpowszechniony. Wg. Karola Mainka (górnika drukującego w czasopismach niemieckich różne przyczynki, oparte głównie na wiadomościach pochodzących z tradycji) punktem wyjścia dla kultu Św. Barbary miało być istniejące od 1744 r. w Tarnowskich Górach bractwo Św. Barbary, patronki pomocnej w godzinę śmierci. Stąd przedostać się miał ten kult na poszczególne kopalnie. [2]
Pierwszy posąg Św. Barbary na dachu gmachu głównego Akademii Górniczej, został umieszczony 24 sierpnia 1939 r. Był dziełem Jana Dudka - rzeźbiarza z Niedźwiedzy k. Brzeska, wykonanym przy pomocy jego brata Michała i Władysława Osyby, w krakowskiej pracowni Stefana Zbigniewicza, w okresie od 7 października 1938 do 10 marca 1939 r. [3][4]Posąg był wykonany z ręcznie kutej i spawanej blachy miedzianej, częściowo złoconej. Nie przetrwał jednak II wojny światowej. W styczniu 1940 r. został usunięty przez hitlerowców.
Po wojnie zniszczony posąg zastąpił witraż Św. Barbary umieszczony na półpiętrze w gmachu głównym, autorstwa profesora ASP w Krakowie Adama Stalony-Dobrzańskiego (we współpracy z profesorem Ludwikiem Gardowskim) i wykonany w 1948 roku przez Krakowski Zakład Witrażów S. G. Żeleński. Zamówiło go Stowarzyszenie Studentów Akademii Górniczej. Po likwidacji Stowarzyszenia witraż został zdemontowany i przez ponad 30 lat był przechowywany w kościele Św. Barbary. Na Uczelnię powrócił w 1981 roku.[5]
Obecny posąg na dachu gmachu głównego AGH jest drugim pomnikiem świętej w tym miejscu. Wykonany został przez rzeźbiarza Jana Sieka według pierwowzoru, ale w całości z miedzi. Postawiono go 29 maja 1999 r.[6][7]Inicjatywa odbudowy pomnika pochodziła od dwóch profesorów AGH, Kazimierza Czopka i Antoniego Pasierba, natomiast decyzję o jego odbudowie i o umieszczeniu na dachu gmachu głównego podjął ówczesny Rektor AGH prof. Ryszard Tadeusiewicz.[8] Figurę poświęcił 17 czerwca 1999 r. Papież Jan Paweł II podczas szóstej pielgrzymki do ojczyzny.
Przywrócenie figury Świętej Barbary na głównym budynku AGH (Kronika - TVP Kraków)
Prezentacja autorstwa: prof. Stanisława Majewskiego. Uzupełnienia: prof. Ryszard Tadeusiewicz. W prezentacji wykorzystano fotografie:
- Archiwum Instytutu Sztuki PAN
- Muzeum Krakowa
- Stanisława Godynia
- Stanisława Majewskiego
- Zbigniewa Sulimy - Biuletyn AGH
Przypisy
- ↑ Zaleski W.: Święci na każdy dzień. Łódź 1982
- ↑ Ligęza J., Żywirska M.: Zarys kultury górniczej : Górny Śląsk, Zagłębie Dąbrowskie. Katowice 1964
- ↑ Jan Dudek : aby ta wioska miły twór Boży była kolebką pokoju. Wybór i oprac. A. Mikosz, T. Myszka. Dębno 2022, s. 6-7, [foto]
- ↑ Zaświadczenie Stefana Zbigniewicza z 10 marca 1939 roku
- ↑ Protokół z posiedzenia Senatu AGH odbytego w dniu 3 grudnia 1981 roku. (Powrót do AGH witraża św. Barbary, s. 30-31)
- ↑ 100 lat AGH w fotografii. Kraków 2019, s. 44-45, [foto]
- ↑ Sulima Z.: Barbara stanęła o czasie. Biuletyn Informacyjny Pracowników AGH 1999, nr 66/67, s. 44-48, [foto]
- ↑ Blog prof. R. Tadeusiewicza. Święta Barbara ponad AGH [online] [przeglądany 6.02. 2020]. Dostępny w: https://natemat.pl/blogi/ryszardtadeusiewicz/84267,swieta-barbara-ponad-agh
Bibliografia
Artykuły
Inne
- Biografia Adama Stalony-Dobrzańskiego [online] [przeglądany 14.02.2023]. Dostępny w: http://stalony-dobrzanski.info/pl/biografia-stalony
- Jan Dudek - rzeźbiarz z Niedźwiedzy [online] [przeglądany 14.02.2023]. Dostępny w: https://gminadebno.pl/z-historii-gminy,jan-dudek-rzezbiarz-z-niedzwiedzy,2984.html
- Jan Dudek. Życiorys [online] [przeglądany 14.02.2023]. Dostępny w: https://pspniedzwiedza.edupage.org/text9/